BIANTARA SUNDA

Unak-Anik Ngeunaan Biantara dina Pangajaran Nyarita Ku : Ateng Nurjaman, S.Pd anurjaman@yahoo.co.id SDN 3 Ciamis Nyarita jeung nulis mangrupa dua kamaheran basa anu sifatna produktif. Kamaheran produktif dina nyarita lumangsung dina basa lisan, sedengkeun kamaheran produktif dina kamaheran nulis lumangsung dina basa tulisan. Boh kamampuh nulis boh kamampuh nyarita pada-pada aya patalina jeung mikir. Mikir dina nyarita jeung dina nulis dikedalkeun mangrupa aktivitas laku basa kayaning usul, nepikeun gagasan, pangalaman, kahayang, jeung sajabana. Sarat Nyarita • Kawani nepikeun gagasan atawa pamadegan • Nepikeun gagasan kalawan anteb (tenang) • Mampuh cumarita kalawan lancar • Nembongkeun paripolah anu teu kaku atawa luwes • Tenget kana pamapag pamiarsa • Aya karep ngaluyukeun sarta fleksibel dina midangkeun pedaran • Nitenan perhatian pamiarsa Ciri kamampuh nyarita Tina jihat panyatur: • Henteu gugup atawa geumpeur (nervous) • Sora/ucapan (bedas alonna, teu norostos, randegan) • Gaya (tagog) • Bahan, tempat, jeung waktu biantara Tina jihat pamiarsa: • Pamiarsa jempling, saregep, henteu galideur • Tembong paroman ngaregepkeun nu daria • Pamiarsa nembongkeun respon nu merenah • Pamiarsa ngasongkeun pananya • Pamiarsa nembongkeun sopan santun Sistematika Seni Biantara Corax urang Sirakusa, Yunani (500 taun SM): • Proem: bagian anu ngandung pedaran jejer biantara • Diegesis: panganteur dina biantara • Argument: mangrupa bagian tina biantara nu eusina nebarkeun bukti atawa fakta • Parekbasis atawa digresio: wincikan atawa pedaran anu ngarojong kana eusi biantara • Peroratio: pamungkas Konteks Situasi Nyarita : Ungkara  Unduk usuk atawa tatakrama basa  Nu make basa jeung nu dicaritakeun  Galur Omongan  Kasang tukang tempat, waktu, Suasana  Alat Komunikasi nu digunakeun  Rasa, nada, jeung ragam basa  Amanat jeung tujuan omongan Meunteun Nyarita Sasaran Aspek Kriteria Skala Basa a. Ucapan artikulasi) Jentre / pasehat 5-10 b. Lentong Merenah 5-10 c. Pilihan Kecap Keuna 5-10 d. Adegan basa Baku 5-10 Eusi a. Hub. Eusi jeung judul Saluyu 5-10 b. Pamekaran eusi Lengkep 5-10 c. Maham eusi Paham 5-10 Teknik a. Pidangan bahan Lancar 5-10 b. Tagog, rengkak, peta Sopan 5-10 c. Susunan pidangan Ngaguluyur 5-10 Jumlah 50-100 Kriteria penilaian sacara umum ngawengku aspek nu dinilai jeung indikatorna nyaeta : Basa : 1. Lapal 2. Intonasi/lentong 3. Struktur basa 4. Sora (bedas/alon, kecepatan/speed) Gagasan inti : 1. Kaitan eusi jeung tema sarta topik 2. Kaluyuan eusi jeung kesangtukang tahap pangajaran siswa 3. Logika nalar Penampilan : 1. Rengkuh/rengkak jeung paripolah 2. Ekspresi Ngeunaan Materi Biantara Kamampuh ngecapkeun kecap kalimah basa Sunda bari merhatikeun : a. Lagu kalimah/lentong/intonasi Dipiharep geus bisa ngabedakeun lentong/intonasi lebah ngucapkeun kalimah pananya, kalimah wawaran, jeung kalimah panyeluk. Geus bisa ngucapkeun kalimah luyu jeung tanda bacana. (peun, koma, tandatanya, tanda panyeluk) b. Pasemon atawa ekspresi Geus bisa nembongkeun pasemon/ekspresi (mimik) luyu sareng kecap kalimah anu diucapkeun. Jiga kumaha riuk beungeut lamun ngucapkeun kalimah pananya, panyeluk, nitah atawa nyarek jeung sajabana. Kantenan upami parantos tiasaa ngebrehkeun rasa/suasana hate nu nyaria sedih, bungah, ngewa, resep jeung rupa-rupa watak jelema kayaning barangasan, galak, bageur, someah, jeungsajabana. c. Rengkuh, rengkak jeung paripolah (pantomime = gerak saawak awak). Lebah dieu oge dipiharep kamampuh nyarita teh lain sakadar lisan kudu jeung tatakrama anu tembong dina rengkuhna sarta gerak gerak anggota badan anu sanesna. d. Kamampuh dina ngutarakeun badan caritana sacara komunikatif. Hartina boga kamampuhan nyarita hareupeun umum (public speaking) anu dipikaresepeun. Iwal ti eusina penting oge cara ngutarakeun hegar, bear, gampang hartina bari teu matak bosen. Anu boga rasa humor biasana nepikeun bahan biantarana teh sok gampang kaharti. e. Teuteug henteu gugup di teuteup ku umum. Kudu dibiasakeun nangtung hareupeun umum f. Cara nepikeun bahan. Bahan paniten gumantung ka nu biantara dina maca naskah nu tos disiapkeun ti awalna, naskahna diapalkeun, boga catetan gurat badag guluyurna bahan biantara, atawa estu dadakan pisan. g. Warna sora Nyaeta nu matak gantung denge lantaran ku kabiasaan jeung latihan, hal ieu sok pangheulana kataji ku nu ngadangukeun. Salasawios tugas bimbingan ka nu biantara nyaeta teu kendat dipaparin motifasi sangkan dina waktos biantarana kreatif komunikatif bari matak kataji anu ngadangukeun sapertos : • Kamampuh biantara katingal capetang bari bener merenah • Tagog (performance) nyaeta kamampuh dina ngagunakeun basa sunda anu baris katitenan nalika : Ngucapkeun sora-sora basa sunda kalawan bentes anu produktif (loba dipake) umpamana sora/ eu,e,e/. Conto : • Tina sora / eu/ aya kecap : keuyeup, heureuy, reujeung, beunteur, ngeundeuk-ngeundeuk, beuteung, peuteuy, leubeut. • Tina sora/e/ aya kecap : lebet, belet, merepes, kesed, dedek, pered, lemes • Tina sora /e/ aya kecap : hese beleke, merege hese, meledre Pikeun cumarita di hareupeun jalma réa diperelukeun téhnik-téhnik anu kudu diperhatikeun pisan. Lain ngan saukur nalika cumarita wungkul anu penting diperhatikeun téh, tapi persiapan saméméh biantara ogé mangrupakeun salahsahiji faktor anu mangaruhan kana kasuksésan biantara. 1. Téhnik Nataharkeun Biantara Perkara anu kudu dipersiapkeun saméméh biantara téh di antarana: a. Nangtukeun tujuan. Biasana diébréhkeun dina téma atawa judul biantara. b. Merhatikeun audiéns. Naha anu haladir téh barudak atau jalma déwasa, lalaki atawa awéwé, kumaha tingkat atikanana, lingkungan masarakatna, jeung sajabana. c. Nyusun biantara kalawan hadé. Lamun perelu kudu nyusun naskah kalawan dilengkepan ku référénsi anu saluyu jeung jejer biantara. d. Latihan kalawan bener-bener dina matéri, vokal, basa, gaya, lentong, jeung sajabana. e. Nyayagikeun diri, boh pisik boh méntal, utamana rasa percaya diri. f. Hadir kana acara saméméh acara dimimitian. 2. Téhnik Ngalaksanakeun Biantara Perkara anu kudu dipersiapkeun nalika nepikeun biantara di antarana : a. Berpenampilan rapih tur sopan saluyu jeung acara. b. Nepikeun biantara kalawan tenang, pinuh ku rasa percaya diri dina nyanghareupan audiéns. c. Nepikeun biantara sacara sistimatis. Lamun perelu mah diseling ku humor. d. Nerangkeun masalah sacara gamblang, arguméntatif, sarta bisa diregepkeun tur kaharti ku parahadirin. e. Ngatur jeung memperhatikeun waktu cumarita. f. Lamun aya kakurangan atawa kasalahan henteu géngsi pikeun ménta dihampura. g. Ngamimitian jeung mungkas caritaan ku ucapan salam. 3. Struktur Biantara Nyusun caritaan di hareupeun jalma réa pikeun ngajéntrékeun hiji perkara sangkan bisa nyugemakeun parahadirin anu ngabandungan biantara téh merelukeun kaparigelan husus. Dina kaumumanana, susunan biantara hususna dina acara resmi ngawengku sistimatika siga kieu: a.Bubuka Islam ngajarkeun supaya caritaan urang téh ngandung mangpaat jeung meunang rohmat Alloh. Ku sabab kitu, biantara nu hadé téh kudu dimimitian ku ucapan salam, muji ka Alloh swt., sahadat jeung solawat ka Rosululloh. Pikeun muka caritaan, ditepikeun ogé ucapan "nganuhunkeun" kana kasempetan anu disadiakeun pikeun biantara, ngenalkeun diri, jeung nepikeun sacara ringkes poko-poko caritaan anu bakal dipedar. Tujuan bubuka téh nya éta pikeun ngajak parahadirin sangkan merhatikeun caritaan tur ngajadikeun parahadirin museurkeun perhatianana kana perkara anu ditepikeun. b. Eusi pedaran Minangka inti tina biantara, eusi pedaran téh sakuduna: 1. Ditepikeun kalawan jéntré, sistimatis, jeung ngagunakeun basa anu éféktif. 2. Ngabogaan rarangkay caritaan anu ngaruntuy sarta gampang kaharti ku sakur anu ngabandunganana. 3. Medar jejer caritaan dibarengan ku alesan-alesan anu kuat tur dirojong informasi, fakta, data, jeung analisa anu logis. 4. Pikeun ceramah agama Islam, kudu nepikeun ayat-ayat Alquran jeung atawa Hadis anu patali jeung perkara anu dipedar. Intina mah saurang orator, mubalig, atawa da'i anu cumarita di hareupeun jalma réa kudu nepikeun poko-poko pedaran kalawan basa anu merenah jeung pedaran anu pikaresepeun; jéntré naon anu dimaksud, argumentatif, jeung gampang kaharti ku sakur anu ngabandunganana. c.Panutup Panutup téh mangrupakeun rangkuman jeung kacindekan tina caritaan anu geus ditepikeun, jadi klimaks tina biantara, anu ahirna méré kesan anu kuat pikeun hadirin. Lamun perelu bisa dibarengan ku du'a jeung harepan. Sanggeus kitu dipungkas ku paménta pangampura tina sadaya kelepatan, tur ditutup ku ucapan salam. Beunteur désa kasorogok, pelemna karasa baé. Seueur basa anu nyogok, tebih tina basa saé. Cantigi di alun-alun, dicacar dapuranana. Mugi agung cukup lumur, neda jembar hampurana